Werner Schouten was in juni een van de sprekers tijdens een BNP Paribas Personal Finance evenement. Na afloop spraken Marloes en Aldert met hem voor aflevering 26 van ESG (Even Samen Gevat).
Werner Schouten is directeur van de Impact Economy Foundation, lid van enkele adviesraden en een van de twee presentatoren van de podcast BNR Koplopers. Verder was hij voorzitter van De Jonge Klimaatbeweging – want ja, Werner is jong – en in die hoedanigheid nam hij deel aan het overleg over het Nederlandse klimaatakkoord. Maar hij en zijn collega’s stapten er al snel uit. “Het akkoord hing van vrijwilligheid en vrijblijvendheid aan elkaar” en hij vroeg zich af “of het wel effectief is om met de kalkoen over het kerstdiner te praten”. Mede door de deelname van het bedrijfsleven (de kalkoen) aan het overleg waren er te weinig harde afspraken. Daar houdt Werner niet van. Hij houdt van doorpakken, zo blijkt uit het gesprek.
Duidelijke kaders
Minister van Economische Zaken en Klimaat Wiebes sprak een paar jaar geleden over “tonnenjacht”. Hij pleitte ervoor om zo veel mogelijk CO2-uitstoot voor een zo laag mogelijke prijs proberen te vinden. Dat is te weinig, volgens Werner: “Wij willen voor het Klimaatakkoord van Parijs gaan en dat betekent dat we minimaal 55 procent uitstootreductie willen hebben. Dan gaan we CO2 bijvoorbeeld beprijzen, zodat we zeker weten dat we dat doel gaan halen.” In zijn ogen moet het initiatief bij de politiek liggen. Die moet duidelijke kaders definiëren, om vervolgens met het bedrijfsleven om de tafel te gaan zitten om te bespreken hoe de doelen kunnen worden gerealiseerd.
Echte prijzen
Volgens Werner kan dat onder andere met true pricing, maar in het klimaatakkoord van Nederland vind je daarover helemaal niets terug: “Een true price geeft gewoon een eerlijke indruk van de werkelijke maatschappelijke kosten van je product. Als je die meeneemt, stimuleer je de markt om innovatief te zijn.” Maar het gaat om meer dan true pricing alleen. Het gaat bijvoorbeeld ook om herverdeling van kapitaal, “want nu leven we op een ongevraagde subsidie van mensen in opkomende economieën. Die krijgen vaak geen leefbaar loon of kinderen moeten meewerken op de boerderij. Het is fundamenteel onrechtvaardig dat we mensen daar omwille van de lage prijzen in Nederland eigenlijk in de armoede houden en dat zij ook als eerste door klimaatverandering worden geraakt en daar de kosten van dragen.” True pricing is vooral een kwestie van mensenrechten, en dat is waar Impact Economy Foundation zich voor inzet.
Monetariseren van de impact
De Impact Economy Foundation wil een rechtvaardige wereld realiseren met “een economie waarin impact de kern wordt van onze besluitvorming, zodat uiteindelijk duurzaam, verantwoord en eerlijk ondernemen gewoon winstgevender en makkelijker gaat zijn dan business as usual.” Een ‘impacteconomie’, noemt Werner dat. Om die te realiseren, heb je een andere aanpak nodig: “Als we duurzaamheid serieus willen nemen, dan moet je zaken als klimaat en biodiversiteit ook op de balans zetten en naar de brede maatschappelijke impact kijken. Dus niet alleen naar financiële waarde, maar ook naar de sociale, menselijke en natuurlijke waarde die we creëren.” Die waarden en de impact zou je volgens Werner moeten ‘monetariseren’: meetbaar maken, kwantificeren en in euro’s uitdrukken: “Dan kun je beter vergelijken en tot een rationele besluitvorming komen op basis van je impact.” Zo beprijs je als organisatie de mensenrechten en de schade die je daarmee berokkent.
Positieve ontwikkelingen
Er zijn al positieve ontwikkelingen in die richting. Werner noemt bijvoorbeeld netbeheerders Liander en Stedin en waterbedrijf Vitens, die al een maatschappelijke jaarrekening hebben. Er is ook de coalitie Banking for Impact, waarin banken zoals ABN-Amro, Danske Bank en de Spaanse Caixa Bank zich inzetten voor een meer inclusieve markteconomie en verder kijken dan alleen naar aandeelhouderswaarde.
Verder wil de Europese Unie haar economische macht gebruiken “om ervoor te zorgen dat bedrijven hun impact meenemen” in hun boeken. Dat moet ook want “Europa is de plek waar het moet gebeuren, willen wij als economisch machtsblok andere landen meenemen”, zegt Werner. Hij noemt in dat kader de Corporate Sustainability Reporting Directive, de richtlijn die ervoor zorgt dat bedrijven transparant zijn over hun impact, de Corporate Sustainability Due Diligence Directive, “de richtlijn die eist dat je due diligence-activiteiten moet doen om ervoor te zorgen dat mensenrechtenschendingen steeds minder vaak voorkomen”, en de Carbon Border Agreement Mechanism, de CO2-grensheffing op producten die de Europese Unie binnenkomen, zoals geïmporteerd Chinees staal. Chinese staalbedrijven zullen straks dus ook gewoon CO2-uitstootrechten moeten betalen voor staal dat ze naar Europa exporteren.
Rechtvaardigheidsgevoel
Werner beseft dat hij “de jackpot heeft gewonnen” doordat hij toevallig in Nederland is geboren. “Heel lang heb ik het heel normaal gevonden dat je al deze welvaart hebt. Totdat je de keerzijde ziet en beseft dat die welvaart ook ten koste gaat van heel veel mensen in opkomende economieën en van het welzijn van toekomstige generaties.” Zijn rechtvaardigheidsgevoel zegt hem dat hij anderen niet de mogelijkheid mag ontnemen ook welzijn te hebben. “Je moet niet kijken naar de footprint van mensen die net boven het minimuminkomen zitten, want die leven doorgaans al heel efficiënt. Het zijn vooral de welgestelde Nederlanders met hun twee auto’s, hun grote huis en hun vliegvakanties die ontzettend veel impact hebben. Zij hebben dus ook de grootste opgave.” Toch zijn het volgens Werner juist mensen met hogere inkomens die niet het goede voorbeeld geven en toch de meeste subsidies krijgen. “Dat geeft een enorme demotivatie” bij de minderbedeelden.
Van groei naar bloei
“Maar als wij echt binnen de planetaire grenzen willen zitten, dan hebben wij een bepaalde economische ontkoppeling nodig.” We zullen grenzen moeten stellen aan de economische groei om “ecologische ineenstorting te voorkomen”. Werner gelooft ook niet in groene groei: “Groene groei hebben we nog nooit gezien en is ook wetenschappelijk nog nergens bewezen.” We zullen dus moeten aansturen op een postgroeisamenleving. Als we dat niet doen, belanden we in “een veel meer schoksgewijze, lelijke, destabiliserende vorm van ontgroei”, omdat er bijvoorbeeld niet meer voldoende water is of omdat de aardmetalen op zijn om nog te groeien.
Volgens Werner moeten we daarom “van groei naar bloei. Het gaat erom dat we welzijn en kwaliteit van leven vooropstellen. Sociale cohesie, menselijk kapitaal, de gezondheid van onze mensen in de samenleving, natuurlijk kapitaal, weerbare ecosystemen met goede biodiversiteit. Dat is ook het doel van onze economie, maar dat is nu verengd tot financiële groei. En wat je uiteindelijk zou willen, is dat brede welvaart centraal staat.” En wie weet: misschien wordt Werner ooit nog eens onze minister van Brede Welvaart, maar op dit moment wil hij met zijn Impact Economy Foundation “een beweging proberen te bouwen.” Een impacteconomiebeweging. “Bouwen aan een nieuw narratief voor de economie”, noemt hij dat. “En dat geeft mij elke dag weer een sprankje hoop.”
ESG Even Samen Gevat is een podcast reeks waarin Aldert Veldhuisen en Marloes Bergevoet in gesprek gaan met versnellers van de duurzame transitie. Ze duiken onder andere in de “E” van groene energie, CO2 uitstoot, grondstoffen, biodiversiteit, de “S” van gezondheid, diversiteit en inclusiviteit en de “G” van wet- en regelgeving en internationale samenwerking.
In deze reeks zijn onder andere ook verschenen:
De energietransitie in 10 dilemma’s (bnpparibas.nl) – met Roy op het Veld
Circulaire landbouw in de stad – Met Minke en Peter van Wingerden
De energietransitie is (ook) geopolitiek – met Rob de Wijk
Volg Even Samen Gevat hier zodat je geen aflevering mist!
