Generatie Z en het klimaat: op de schouders van vorige generaties

Aflevering 38 van ESG (Even Samen Gevat) staat in het teken van Generatie Z en Marloes en Aldert spreken daarover met Hajar Yagkoubi. Vol enthousiasme spreekt deze ‘bruisbal’ over de maatschappelijke rol die zij en haar leeftijdsgenoten kunnen en willen spelen.

Wie is Hajar Yagkoubi?

“Ik ben onlangs 24 geworden en daarmee een bonafide Generatie Z’er”, zegt Hajar Yagkoubi, een echte Generatie Z’er omdat ze is geboren tussen 1995 en 2010. Hajar studeert International Business in Tilburg en is een van de initiatiefnemers van Netwerk 2100, een intergenerationeel netwerk van non-executive bestuurders en aanstormende talenten. Verder zit ze in de Adviesraad Duurzaamheid van Schiphol, is ze lid van het Maatschappelijk Impactteam inzake de coronamaatregelen en was ze twee jaar lang de jongerenvertegenwoordiger van Nederland bij de Verenigde Naties op het gebied van mensenrechten en veiligheid. Ze spreekt ook op COP28 in Dubai.

Bij alles wat Hajar doet, staat het jongerenperspectief centraal: “Als jongere heb je een lange toekomst, dus dan ben je veel meer bezig met het langetermijnperspectief. Dat is wel de essentie van wat ik wil doen. Ik wil ervoor zorgen dat bij beslissingen die in de politiek of binnen het bedrijfsleven worden genomen, veel meer oog is voor het langetermijneffect.” Daarom pleiten zij en haar collega’s van Netwerk 2100 voor een betere vertegenwoordiging van jongeren in bestuurlijke gelederen. “Moet je voorstellen, de gemiddelde leeftijd van leden van Raden van Commissarissen is 68.”

Hoe is het zo gekomen?

Het begon allemaal in 2016 met een verhaal van een vriendin van Hajar die in diverse pleeggezinnen had gezeten. “Die vriendin vertelde dat er heel weinig naar jongeren in het jeugdzorgsysteem werd geluisterd.” Hajar vroeg zich af: “Hoe kan het nou dat niemand met deze jonge mensen in gesprek gaat?” Toen is ze zelf met een paar vriendinnen bij de jongeren langs gegaan en hebben ze een overleg met de gemeente georganiseerd. “Dat was het eerste concrete eigen initiatief dat liet zien dat er veel moois kan ontstaan als je mensen samenbrengt.” Uiteindelijk bleek er wel veel goodwill te zijn om samen te werken, maar er was simpelweg niet aan gedacht om met de jongeren zelf te overleggen. Dat druiste in tegen Hajars gevoel van rechtvaardigheid.

De klimaatproblematiek drong tot Hajar door toen ze op het VN-hoofdkantoor in New York een jonge vrouw van 19 jaar uit Kiribati sprak. Kiribati is een eilandenstaat in de Grote Oceaan die bij de huidige opwarming van de aarde en de stijging van de zeespiegel over 50 jaar geheel onder water zal zijn verdwenen. “Dat was voor mij een omslagpunt. Dat was de eerste keer dat ik dacht: deze crisis gaat over mensen en over een menswaardig bestaan.”

Hoe kijken jongeren tegen de wereld aan?

Hajar vertelt over een groot onderzoek van een Britse universiteit naar het bewustzijn over de klimaatcrisis onder jongeren van de Generatie Z. De vraag was: in welke landen maken jongeren zich de meeste zorgen over het klimaat? Je zou misschien denken jongeren in het westen, maar op één staat de Filipijnen, op twee Brazilië en op drie India. Waarom? “Dat zijn landen waar veel meer armoede en ongelijkheid is en waar mensen nu al zien wat de effecten zijn.”

Tegelijkertijd zie je dat jongeren van de Generatie Z wereldwijd lijden onder alle crisissen van deze tijd. Daar zijn ook al nieuwe woorden voor: eco-anxiety en climate depression. Maar de toenemende stress en burnouts onder jonge mensen ontstaan niet alleen door het klimaat. Jongeren van de Generatie Z zijn geboren tijdens de opkomst van het internet. “We krijgen constant informatie binnen over alles wat er op de wereld speelt”, zegt Hajar. “Aan de ene kant zijn mensen er heel empathisch van geworden en zijn landsgrenzen veel minder belangrijk. Aan de andere kant ben je je voortdurend bewust van alle crisissen op de wereld.” Hajar beschrijft vier fasen die mensen in dat soort situaties doormaken en verwijst naar het voorbeeld van de coronacrisis. In de eerste fase worden mensen bang. Fase 2 is de ‘honeymoonfase’: er ontstaat cohesie omdat mensen beseffen dat ze samen in de crisis zitten. Denk aan de mensen die tijdens de coronacrisis klapten voor alle medewerkers in de zorg. Fase 3 is de fase van de ‘disillusionment’: mensen krijgen het mentaal heel zwaar (‘Ik wil mijn vrijheid terug!’) en hebben veel stress. En tot slot fase 4: ‘rebuilding’: je komt uit de crisis en bouwt weer aan je vertrouwen. “Het probleem van jongeren is dat ze vaak niet meer aan die laatste herbouwfase toekomen, omdat ze dan met hun gedachten al weer bij de volgende crisis zitten of dat er al weer iets nieuws is.”

Komt het allemaal wel goed?

Hajar sprak een keer met een oudere collega van Netwerk 2100 over crisissen die hij had meegemaakt. Hij noemde Chernobyl, de val van de Berlijnse Muur, het gat in de ozonlaag, de millenniumbug, de financiële crisis. En wat blijkt? “Met al die crisissen is het toch nog enigszins goed gekomen.” Na Chernobyl kwam er geen nucleaire apocalyps, de Koude Oorlog is gestopt, het gat in de ozonlaag is min of meer gedicht, tijdens de eeuwwisseling zijn er geen vliegtuigen uit de lucht gevallen en de financiële wereld draait weer op volle toeren.

Maar klimaatverandering zou volgens Hajar weleens een uitzondering kunnen zijn, met verstrekkende gevolgen. Daarom moeten we nu handelen. “We vergeten soms de schaal van het probleem”, zegt ze. “We moeten echt waakzaam zijn dat we op basis van anekdotisch bewijs uit het verleden in een soort vals optimisme vervallen en denken dat het ook wel goed komt.” Hope washing, noemt een goede vriend van Hajar dat: staatshoofden of ceo’s die ervan uitgaan dat de ‘jonge generatie’ het allemaal wel oplost. “Het heeft iets afschuiverigs. Het is een rookgordijn. Je wil niet ‘hoopvol’ blijven en de illusie wekken dat het wel goed komt. Tegelijkertijd wil je niet in een doemscenario terechtkomen.”

Hoe lossen we het dan op?

“Een van mijn boodschappen tijdens COP 28 is dat we maatschappelijke waarde een plek moeten geven in ons economische systeem. Dat het langetermijnperspectief een meer structurele plek in organisaties krijgt”, zegt Hajar. En dat betekent dat je jongeren meer bij discussies en besluitvorming moet betrekken. Jongeren brengen wat ze “het transformatieve perspectief” noemt. “Diversere bestuurskamers nemen betere beslissingen en boeken betere resultaten. Diversiteit is een van de manieren waarop je blind spots in je organisatie – dodehoekpunten – wegneemt.”

Dat betekent niet dat alles alleen om jongeren draait. Hajar benadrukt dat Netwerk 2100 een intergenerationeel netwerk is en dus niet voor 100% uit jonge mensen bestaat. “We moeten in bestuurskamers juist met elkaar samenwerken: babyboomers, Generatie X’ers en de huidige jongeren. De millennials hadden er al voor gezorgd dat er heel veel bewustwording was over klimaat. Wij staan nu op de schouders van hen die voor ons zijn gekomen.” Generatie Z wil voortbouwen op het activisme van die voorgangers en veel meer focussen op concrete actie. En op transparantie. Dat is wat Generatie Z heel belangrijk vindt: openheid over dingen. Die transparantie mist Hajar nu ook in de politiek en dat is volgens haar een deel van de verklaring voor de uitslag van de recente verkiezingen voor de Tweede Kamer.

Gemeenschapsgevoel, verbondenheid en inlevingsvermogen. Dat zijn tot slot thema’s waar Hajar veel waarde aan hecht. Veel jongeren zijn daar gevoelig voor in een tijd waarin mensen veel op zichzelf gericht zijn. “We moeten de ander beter begrijpen. We gaan een heel turbulente tijd in en dan moeten we elkaar vasthouden.”