Een rechtvaardige energietransitie

In aflevering 32 van ESG (Even Samen Gevat) spreken Marloes en Aldert met Wilfried Remans, hoofd van het Sustainability Network bij BNP Paribas in Brussel.

“Ik bouw een nest”, zegt Wilfried. Een mooie woordspeling. NEST staat voor Network of Experts in Sustainability Transitions, maar tegelijkertijd is het echt een soort nest. NEST is namelijk een virtueel netwerk van ruim 500 medewerkers van BNP Paribas die op een of andere manier met duurzaamheid bezig zijn. Door beter op de hoogte te zijn van elkaars activiteiten kan de kennis van duurzaamheid binnen de bank worden versneld. Een van de thema’s waarvoor mensen aan elkaar worden gekoppeld, is een rechtvaardige energietransitie.

De keuzes die daarvoor gemaakt moeten worden, zijn niet altijd makkelijk. Daarom heeft de bank sector policies. Zo investeert BNP Paribas niet langer in bedrijven die gespecialiseerd zijn in schaliegas en schalieolie of in elektriciteitsbedrijven die werken met steenkool en geen transitieplan hebben. Bij andere bedrijven gaat de voorkeur uit “naar het aanwezig blijven om onze klanten te begeleiden in hun transitie en voorwaarden te stellen.” Dat begeleiden valt grofweg in twee soorten in te delen: (1) financiering van de transitie van particulieren, bedrijven en overheden en (2) beleggers mogelijkheden bieden voor impactvolle investeringen voor de samenleving, de klant én de onderneming. “Het einddoel is natuurlijk dat wij onze klanten beter kunnen begeleiden in hun transitie”, zegt Wilfried.

Maar ook BNP Paribas zelf is actief op het gebied van duurzaamheid en maakt onderdeel uit van de Net-Zero Banking Alliance: “Alle grootbanken in de wereld, maar ook verzekeraars en assetmanagers zijn een engagement aangegaan om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn.” Samenwerking is cruciaal. “Zo hebben we samen met een aantal andere banken – ook een Nederlandse – een methodologie opgezet om bijvoorbeeld in onze kredietportefeuille te berekenen hoeveel CO2 we financieren als we, bijvoorbeeld, aan elektriciteitsbedrijven krediet verlenen.”

Van zelfcorrigerend naar dwingend

Maar er zijn ook andere maatregelen nodig om de energietransitie in goede banen te leiden: dwingende maatregelen, zoals CO2-belasting en het Europese systeem voor emissiehandel (EU ETS), en subsidies, zoals de Inflation Reduction Act (IRA) in de VS. “Die IRA heeft een hele beweging van innovatie en investeringen in gang gezet, ook van oliemaatschappijen.” Wilfried is enthousiast over de Europese Green Deal. Die bevat zowel dwingende maatregelen als tussentijdse doelstellingen voor 2030 en zijn vastgelegd in Fit for 55, de doelstelling van de EU om in 2030 de netto‑uitstoot van broeikas­gassen met ten minste 55% te hebben verminderd. 

Kan iedereen mee?

Voor Wilfried is de energietransitie vergelijkbaar met de digitale revolutie: “Met de digitale revolutie hebben we gezien hoe de voorbije tien jaar alles is veranderd”, zegt Wilfried. “We hebben bedrijven gezien die op heel korte termijn zijn verdwenen. We hebben ook bedrijven gezien die we tien jaar geleden niet kenden, maar die nu tot de grootste ter wereld behoren, en daartussen heeft iedereen zich aangepast. Hetzelfde is aan het gebeuren met de huidige transitie. Sommige bedrijven gaan het heel moeilijk krijgen en andere zetten juist op die transitie in en krijgen daarbij volledige steun.”

We hebben ook gezien dat de snelheid van de digitale revolutie tot gevolg had dat niet iedereen meer mee kan. Zo heeft de Koning Boudewijn Stichting in België berekend dat ongeveer 40 procent van de bevolking de ontwikkelingen niet meer kan volgen.” De energietransitie gaat ook zo snel en daarom onderzocht Wilfried de vraag: ‘Zijn we wel zeker dat iedereen mee kan?’ Hij zette een enquête uit en vroeg mensen in een tiental Europese landen onder andere: ‘Wat betekenen de energietransitie en klimaatveranderingen voor u concreet?’ Twee interessante bevindingen van het onderzoek onder Nederlanders:

• In Nederland heerst grote ongerustheid over het klimaat in het algemeen: 76% maakt zich daar zorgen over. Toch maken Nederlanders zich minder zorgen over de gevolgen van klimaatverandering voor hun eigen leefomgeving of regio.
• Nederlanders maken zich na de Belgen van alle Europeanen het meest zorgen over hun koopkracht.

Nederlanders zijn zich bewust van klimaatverandering (‘Er is een probleem’), maar denken volgens Wilfried ook: “Op dit moment voel ik de gevolgen niet, maar ik voel wel de gevolgen van de koopkracht. En dat vertaalt zich in de ongerustheid over sociale ongelijkheid.” Hij ziet daarbij mogelijke verschillen tussen onder andere de stedelijke en de landelijke bevolking en tussen mensen die afhankelijk zijn van een auto en mensen die mogelijkheden voor alternatief vervoer hebben.

Een andere opvallende uitkomst van het onderzoek van Wilfried is dat Europeanen over het algemeen veel vertrouwen hebben in zowel de wetenschap als in de Europese Commissie als het gaat om de energietransitie en het klimaat. In Nederland scoort met name het vertrouwen in de lokale overheid hoog, hoger dan in andere Europese landen.

De rol van banken

Banken spelen een belangrijke rol in de huidige transitie. “Gewoon door een bank te zijn”, zegt Wilfried. “En door het verminderen van de negatieve gevolgen van leningen, kredieten en investeringen.” Maar ook door zich bezig te houden met vraagstukken als: “Waarin investeer ik nog wel en waar investeer ik niet meer in? Kan ik met de producten en diensten die ik ontwikkel, een positieve impact creëren? En kunnen we als bank werken aan systemische verandering? Kunnen we samenwerken met anderen om het systeem te veranderen.”

“Maar een bank is geen eigenaar van de economie”. De belangrijkste rol is volgens Wilfried weggelegd voor de overheid en gelukkig staat het thema energietransitie in Nederland ook op de politieke agenda. En nu maar hopen dat het geen “politiek spelletje” wordt, zoals in de VS.

Geen doemdenken
“Ik heb een beetje de indruk dat het hele klimaatverhaal aan het versnellen is wat betreft de fysieke consequenties”, zegt Wilfried. “Sneller dan we denken.” Dat is geen goed nieuws, maar we moeten niet vervallen in doemdenken. “We moeten vermijden dat we in het andere uiterste vervallen en denken dat er toch niks meer aan te doen is. Er is van alles aan te doen. Daar ben ik toch wel optimistisch over als ik zie welke initiatieven er genomen zijn op Europees vlak en op welke manier men in verschillende landen keuzes maakt om van de revolutie het beste te maken.” Bewustwording is daarbij een eerste stap. Een tweede cruciale stap is dat energiemaatregelen eerlijk en rechtvaardig zijn.