Circulaire landbouw in de stad

Voor aflevering 19 van ESG (Even Samen Gevat) gingen Marloes en Aldert op bezoek bij Minke en Peter van Wingerden. Zij zijn de initiatiefnemers van de Floating Farm, een drijvende stadsboerderij in de Rotterdamse haven.

Minke en Peter pleiten voor disruptie en een radicaal andere aanpak, voor “anders durven denken en anders durven doen”. Dat geldt wat hen betreft niet alleen voor de aanpak van de landbouw, maar ook voor het klimaat, want een omslag krijg je alleen met out of the box denken. “Een steentje in de vijver gooien om een grotere golf te kunnen maken”, noemt Minke dat. Waarom is de Floating Farm daar een goed voorbeeld van? Welke gedachten zitten er achter dit initiatief?

Wat is de Floating Farm?

Het eerste wat opvalt aan de Floating Farm is dat het geen traditionele boerderij met flinke lappen weidegrond is, maar een drijvend platform in een haven. Het complex bestaat uit drie lagen. “De beste plek is uiteraard voor onze koeien”, zegt Minke. Die koeien, 36 in totaal, staan op de bovenste etage, maar kunnen, als ze zin hebben om even buiten te zijn, ook naar een klein ‘uitloopweiland’ lopen: “het enige stukje groen in het hele havengebied”. Onder de koeienstal bevindt zich een procesvloer. Daar worden onder andere de melk, de mest en het voer voor de koeien verwerkt en het opgevangen regenwater gezuiverd. Voor het opvangen en verwerken van de mest wordt gebruikgemaakt van een robot. Die scheidt de mest in droog en nat en zorgt zo voor minder uitstoot. Op de onderste laag van de Floating Farm heerst biologische rust. Daar rijpen bijvoorbeeld de kazen die van de eigen melk worden gemaakt en daar staat een installatie voor ‘vertical farming’, waarmee nu wordt geëxperimenteerd met het kweken van basilicum, sla en munt.

De Floating Farm is ook een winkel waar mensen uit de buurt producten als boter, kaas, rauwe melk, karnemelk en yoghurt kunnen kopen. “Dat loopt goed”, zegt Minke. Daarnaast worden in de winkel producten van boerderijen en sociale initiatieven uit de buurt verkocht.

Waarom een drijvende boerderij in een stad?

Een van de doelen van de Floating Farm staat al hierboven: circulariteit en verwerking van reststromen uit de stad. Denk aan oud brood, sinaasappelschillen of boontjes uit Ethiopië die niet meer kunnen worden verkocht. “Elke dag worden er waardevolle nutriënten verbrand”, zegt Peter. Verbranden in verbrandingsovens wel te verstaan. Vernietiging van eten dat als voedsel voor dieren kan dienen. “Wij verwaarden dat weer naar eiwitten die weer teruggaan naar de stad.”

Een ander doel is het terugdringen van milieubelastend transport. “Wij zijn voor onze voedselvoorziening totaal afhankelijk van transport”, zegt Peter. Daar kun je iets aan doen door voedsel dichter bij de consumenten te produceren. Dat inzicht ontstond tijdens een verblijf in New York. Op dat moment raasde Hurricane Sandy over de stad en zette alles blank: “Grote angst, grote paniek.” Omdat transport niet mogelijk was, konden mensen niet aan eten komen. Dus Minke en Peter dachten: “Waarom gaan wij niet drijvend en klimaat-adaptief eten maken. Hoe hoog het water ook stijgt, hoeveel regen er valt, we kunnen dan altijd maken wat belangrijk is.” Zeker als je beseft dat veel steden aan het water liggen.

Slaat het idee van de Floating Farm aan?

Het concept van de Floating Farm krijgt wereldwijd veel aandacht. “Voor corona hadden we hier 60 tot 70 groepen per maand uit de hele wereld,” zegt Peter. “Van Japan tot Amerika: studenten, ministers, boeren, architecten, stedenbouwkundigen.” Dat is ook niet verwonderlijk, want elke stad worstelt met hetzelfde probleem: “Hoe ga ik mijn achterban op een gezonde manier en in een context van klimaatverandering voeden?”

De Floating Farm kan als een lichtend voorbeeld worden gezien. “Waarom zou je steeds meer land omzetten in beton omdat die mensen in de stad gehuisvest moeten worden?” Toch is het concept elders in de wereld nog niet gekopieerd en blijft de Floating Farm vooralsnog een uniek initiatief.

“We zullen die regels moeten aanpakken omdat we radicaal moeten veranderen. Er is een systeemverandering nodig en dat kan alleen met mensen die totaal anders denken en uit een andere sector komen om te kunnen vernieuwen”

Peter van wingerden

Hoe gaat het verder?

Inmiddels zijn Minke en Peter bezig met het ontwerpen van een versie 2.0 van de boerderij “waarbij we niet alleen kijken naar de circulariteit van voedselstromen maar ook naar de circulariteit van energie en circulariteit van warmte-koude.”

Daarnaast is het de bedoeling dat er een tweede drijvende boerderij met ‘vertical farming’ met groenten en fruit komt. Dat gaat overigens niet zonder slag of stoot, want regelgeving is een enorme sta-in-de-weg voor dit soort initiatieven. Dat bleek al bij de ontwikkeling van de huidige boerderij. “Het duurt jaren voordat we een vergunning hebben.” Dat is iets wat Peter frustreert: “We hebben onszelf helemaal in een kluwen van regelgeving vervormd. Om daar uit te komen, zullen we echt radicaal iets anders moeten doen.” Daar is het weer: radicaal veranderen. “We zullen die regels moeten aanpakken omdat we radicaal moeten veranderen”, zegt Peter. Er is een systeemverandering nodig. Dat kan volgens hem alleen met mensen “die totaal anders denken en uit een andere sector komen om te kunnen vernieuwen.”